CENTRUM NAUKOWO-BADAWCZE UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO „BAŁKANY NA PRZEŁOMIE XX/XXI W."

• prowadzenie badań,
• organizowanie konferencji i spotkań naukowych,
• publikowanie rezultatów badań,
• popularyzowanie podejmowanej tematyki.

Obszarem zainteresowań Centrum jest szeroko rozumiany region bałkański, a w szczególności:

• funkcjonowanie podmiotów politycznych,
• członkostwo i relacje z organizacjami międzynarodowymi,
• uwarunkowania międzynarodowe i geopolityka,
• dyplomacja międzynarodowa wobec Bałkanów,
• dziedzictwo historyczne,
• narracje na temat przeszłości - polityka historyczna, pamięć zbiorowa, konflikty pamięci,
• tożsamości zbiorowe,
• problematyka gospodarcza i społeczna,
• aspekty kulturowe i językowe,
• procesy migracyjne.

dr hab. Magdalena Rekść, prof. UŁ

dr Sławomir Szczesio

mgr Maciej Baczyński

Skład Rady Programowej na kadencję 2024-2028:

 

• prof. Sarina Bakić (Uniwersytet w Sarajewie),
• prof. Nebojša Blanuša (Uniwersytet w Zagrzebiu),
• prof. Igor Duda (Uniwersytet Juraja Dobrili w Puli),
• dr Paweł Michalak (konsul honorowy Republiki Albanii w Łodzi),
• prof. Svein Mønnesland (Uniwersytet w Oslo),
• prof. Duško Radosavljević (Wyższa Szkoła Prawa i Biznesu im. dr. Lazara Vrkaticia w Nowym Sadzie, Uniwersytet Union w Belgradzie),
• prof. Elsa Skënderi Rakipllari (Uniwersytet Tirański),
• dr hab. Konrad Składowski, prof. UŁ (Uniwersytet Łódzki),
• dr Nebojša Stambolija (Instytut Historii Współczesnej w Belgradzie),
• dr Dragana Stojanović (Uniwersytet Singidunum; Uniwersytet w Belgradzie),
• prof. Věra Stojarová (Uniwersytet Masaryka w Brnie),
• prof. dr hab. Przemysław Żukiewicz (Uniwersytet Wrocławski).

Bałkany Zachodnie w systemie bezpieczeństwa euroatlantyckiego, red. Albin Głowacki i Sławomir Lucjan Szczesio, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015

Bałkany Zachodnie w systemie bezpieczeństwa euroatlantyckiego to kolejna praca zbiorowa, przygotowana przez nasze Centrum, z serii „Bałkany XX/XXI” Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego. Jest to zbiór tekstów dwudziestu trzech naukowców polskich i zagranicznych, który poświęcony jest pamięci Twórcy i pierwszego Kierownika Centrum – śp. Profesora Pawła Chmielewskiego.

Od Redakcji:

W kolejnym tomie z serii „Bałkany XX/XXI” zaprezentowano studia i szkice z zakresu spraw politycznych, społecznych, gospodarczych oraz wojskowych, a także dyplomatycznych i wywiadowczych, dotyczące państw Bałkanów Zachodnich.

Autorzy dzielą się refleksjami m.in. o tym, jakie wyzwania stoją jeszcze przed tym regionem, jakie zagrożenia może spowodować dla Europy i świata ewentualna destabilizacja wewnętrzna w tamtych krajach, a także jak destrukcyjną siłą stał się (nie tylko tam) radykalny islam. Zwracają uwagę na to, jak ważną rolę mogą odgrywać Bałkany Zachodnie w międzynarodowym systemie bezpieczeństwa. Stawiają również pytania o to, co sprawia, że proces zmian na Bałkanach Zachodnich przebiega dość wolno – czy źródło tego stanu rzeczy tkwi tylko w sprawach wewnętrznych, czy jest to problem szerszy, dotyczący także reakcji społeczności międzynarodowej. Dlaczego mocarstwa nie mogą porozumieć się co do tego, jak i po co wspierać te kraje? Dlaczego organizacje międzynarodowe nie są w stanie zapewnić tam pokojowej stabilizacji? Czy możliwe są kolejne, groźne dla ładu europejskiego i pokoju światowego konflikty zbrojne w tym zapalnym regionie?

Rozważania nad tymi ważnymi kwestiami mogą zainteresować nie tylko historyków, politologów, prawników, dziennikarzy, ale także polityków i osoby, którym obszar bałkański jest – z różnych powodów – szczególnie bliski.

Książka w formacie PDF jest dostępna w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego.

Konrad Składowski, System rządów w Republice Chorwacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013

Książka dr. Konrada Składowskiego System rządów w Republice Chorwacji to szósta publikacja z serii wydawniczej Centrum „Bałkany XX/XXI”.

Praca dotyczy państwa nieopisywanego do tej pory w polskiej literaturze konstytucyjnej, zawiera: analizę rodzaju modelu systemu rządów, który obowiązywał w Chorwacji od chwili odbudowy niepodległego państwa po dzień dzisiejszy; przedstawia jego ewolucję oraz opis relacji między normami konstytucyjnymi a praktyką sprawowania władzy i stosowania norm konstytucyjnych. Autor na podstawie analiz wyciąga ciekawe wnioski.

Książka w formacie PDF jest dostępna w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego.

Andrzej Dubicki, System partyjny Królestwa Rumunii. Uwarunkowania i funkcjonowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013

Książka dr. hab. Andrzeja Dubickiego System partyjny Królestwa Rumunii. Uwarunkowania i funkcjonowanie to piąta publikacja z serii wydawniczej Centrum „Bałkany XX/XXI”. W pracy tej dokonano analizy funkcjonowania systemu partyjnego Rumunii w okresie monarchii, czyli w latach 1866–1947. Autor przedstawił uwarunkowania i ewolucję omawianego systemu na podstawie literatury przedmiotu oraz własnych badań z wykorzystaniem kwerend archiwalnych.

Ze Wstępu: 

Casus Rumunii jako państwa, w którym funkcjonował specyficzny system partyjny, stanowił motyw do podjęcia badań nad tym tematem. Należy mocno podkreślić, iż niniejsza monografia w porównaniu z innymi pracami, poświeconymi systemowi partyjnemu Rumunii, prawdopodobnie po raz pierwszy obejmuje tak szerokie spektrum czasowe, co wynika z funkcjonującej wówczas formy ustrojowej państwa, mianowicie monarchii. Zadaniem autora jest próba ukazania ewolucji funkcjonowania systemu partyjnego w Rumunii na podstawie dotychczasowej literatury przedmiotu, ale także własnych badań z wykorzystaniem kwerendy archiwalnej.

Książka w formacie PDF jest dostępna w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego.

Magdalena Rekść, Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013

Książka dr Magdaleny Rekść ​​​​​​Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii to czwarta publikacja z serii wydawniczej Centrum „Bałkany XX/XXI”. Porusza mało dotąd zbadane na gruncie politologii zagadnienie wpływu struktur niekwantyfikowalnych na sferę polityki, stanowi próbę spojrzenia na wydarzenia w byłej Jugosławii z perspektywy motywacji zachowań wielkich zbiorowości.

Bałkany Zachodnie między przeszłością a przyszłością, red. Paweł Chmielewski i Sławomir Lucjan Szczesio, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013

Trzecia publikacja z serii wydawniczej Centrum „Bałkany XX/XXI” to zbiór trzydziestu dwóch artykułów opisujących wybrane zagadnienia związane z procesem rozpadu Jugosławii, jego konsekwencjami dla obszaru Bałkanów Zachodnich oraz funkcjonowaniem państw powstałych na gruzach federacji jugosłowiańskiej. Autorami tekstów są naukowcy (historycy, politolodzy, prawnicy, filolodzy) z kilkunastu ośrodków akademickich i instytucji naukowo-badawczych z całej Polski.

Od Redakcji:

Przeznaczamy i kierujemy naszą publikację przede wszystkim do specjalistów różnych dyscyplin naukowych, dla których losy młodych państw Bałkanów Zachodnich są przedmiotem penetracji naukowej czy choćby tylko zainteresowania. Prezentowany Czytelnikom zbiór […] nie pretenduje do całościowego, wszechstronnego opisu problemów państw i społeczeństw tego regionu, jednak wyrażamy nadzieję, że może stanowić istotny wkład w proces poznawczy w zakresie tej problematyki.

Recenzja książki w miesięczniku Stosunki Międzynarodowe.

Książka w formacie PDF jest dostępna w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego.

Jan Muś, Marta Szpala, Chorwacja w Unii Europejskiej. Croatia in the European Union, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012

Chorwacja w Unii Europejskiej Jana Musia i Marty Szpali jest kolejną publikacją prowadzonej przez Centrum Naukowo-Badawcze UŁ „Bałkany na przełomie XX/XXI w.” serii wydawniczej „Bałkany XX/XXI”. Dwujęzyczną książkę (w języku polskim i angielskim) adresujemy do szerokiego kręgu czytelników, interesujących się współczesną problematyką państw bałkańskich.

Publikacja poprzedzona została Słowem wstępnym Ambasadora Republiki Chorwacji w Polsce, który wyraził nadzieję, że „[...] przyczyni się ona do lepszego zrozumienia zarówno procesu negocjacji i akcesji Chorwacji do UE, jak i poznania potencjału korzystnej współpracy Polski i Chorwacji na forum Unii Europejskiej”.

Książka jest dostępna w czytelni on-line ibuk.pl.

Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość – teraźniejszość – perspektywy. Studia i szkice, red. Paweł Chmielewski i Sławomir Lucjan Szczesio, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011

Jest to pierwsza publikacja przygotowana przez powołane w czerwcu 2011 r. Centrum Naukowo-Badawcze Uniwersytetu Łódzkiego „Bałkany na przełomie XX/XXI w.”. Autorami 23 tekstów są specjaliści z kilkunastu ośrodków akademickich i naukowo-badawczych z całej Polski: historycy, politolodzy, prawnicy i znawcy zagadnień wojskowych. Prezentowany Czytelnikom zbiór jest dowodem dużego zainteresowania polskich specjalistów regionem Bałkanów Zachodnich i państw powstałych na obszarze byłej Jugosławii, w tym konkretnym przypadku – sytuacją i problemami państwa wielonarodowego, jakim jest Bośnia i Hercegowina. Różnorodność podjętych przez Autorów problemów pokazuje dobitnie, z jak skomplikowaną materią badawczą mamy do czynienia i przekonuje, że jedynie badania interdyscyplinarne mogą przynieść pożądane efekty i prowadzić do zadawalających ustaleń. Publikacja jest pierwszą pozycją z serii wydawniczej „Bałkany XX/XXI”, przygotowywanej przez Centrum Naukowo-Badawcze UŁ „Bałkany na przełomie XX/XXI w.”.

Z recenzji prof. dr. hab. Radosława Bani:

Książka jest cenną i wieloaspektową publikacją na polskim rynku wydawnictw naukowych. Świadczy ona o wzrastającym zainteresowaniu polskich naukowców ważnym obszarem badawczym, jakim są studia bałkanistyczne. Publikacje zamieszczone w niniejszej pracy stoją na wysokim poziomie analizy badawczej. […]  Ogromnym atutem jest prezentacja artykułów specjalistów reprezentujących różne dyscypliny naukowe. […] Publikacja ma ogromną wartość merytoryczną i powinna być skierowana nie tylko do studentów, badaczy współczesnych stosunków międzynarodowych w Europie, ale wszystkich zainteresowanych problematyką bałkańską, ze szczególnym uwzględnieniem dziennikarzy i polityków.

Pozostałe recenzje książk dostępne są:

• na portalu Histmag.org,
• w internetowym wydaniu Stosunków Międzynarodowych.

Książka jest dostępna w czytelni on-line IBUK Libra.

W dniach 7–8 maja 2013 r. odbyła w Łodzi konferencja naukowa „Bałkany Zachodnie w systemie bezpieczeństwa euroatlantyckiego”. Miejscem obrad był Wydział Prawa i Administracji oraz Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego. Była to już trzecia konferencja Centrum Naukowo-Badawczego UŁ „Bałkany na przełomie XX/XXI w.” poświęcona problematyce bałkańskiej.

W uroczystym otwarciu konferencji wzięli udział, m.in. Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel i Kanclerz UŁ dr Rafał Majda.

Na początku konferencji Kierownik Centrum, prof. Paweł Chmielewski, przedstawił główne założenia interdyscyplinarnego spotkania naukowego, przypominając, iż dwie poprzednie konferencje powiązane były z rocznicami ważnych dla obszaru Bałkanów wydarzeń – 15. rocznicy tzw. porozumienia z Dayton oraz 20. rocznicy rozpadu Jugosławii. Prof. Chmielewski zaprezentował również publikację Centrum z serii „Bałkany XX/XXI” – Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii, której autorką jest dr Magdalena Rekść (sekretarz Centrum i adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ).

Konferencję zaszczycił swoją obecnością Ivan Del Vechio – Ambasador Republiki Chorwacji, która 1 lipca br. została 28. państwem członkowskim Unii Europejskiej. Ambasador, podczas wystąpienia rozpoczynającego konferencję, przedstawił drogę państw Bałkanów Zachodnich do systemu euroatlantyckiego.

Podczas dwudniowych obrad referenci z kilkunastu ośrodków akademickich z Polski i z zagranicy dyskutowali, m.in.: o roli i wpływie państw Bałkanów Zachodnich na międzynarodowy system bezpieczeństwa, zagrożeniach i wyzwaniach dla polityki bezpieczeństwa państw i instytucji europejskich (atlantyckich) w wyniku destabilizacji wewnętrznej krajów tego regionu oraz o perspektywach akcesji państw Bałkanów Zachodnich do głównych organizacji międzynarodowego systemu bezpieczeństwa. Wystąpieniom towarzyszyła bardzo interesująca i ożywiona dyskusja. Wśród uczestników tego interdyscyplinarnego spotkania naukowego znaleźli się tacy znawcy problematyki bałkańskiej, jak prof. prof. Ewa Bujwid-Kurek, Irena Stawowy-Kawka, Marek Waldenberg, Wiesław Walkiewicz i Jacek Wojnicki.

Konferencji towarzyszyła wystawa zdjęć z Bałkanów Zachodnich, zorganizowana przez Wydawnictwo UŁ oraz Państwową Wyższą Szkołę Filmową, Telewizyjną i Teatralną im. L. Schillera w Łodzi, którą można było podziwiać w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego.

     

    

    

W dniach 8-9 grudnia 2011 r. odbyła się w Łodzi Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Bałkany Zachodnie – między przeszłością a przyszłością (w 20-lecie rozpadu Jugosławii)”, którą zorganizowało Centrum Naukowo-Badawcze Uniwersytetu Łódzkiego „Bałkany na przełomie XX/XXI w.”. Miejscem obrad tego interdyscyplinarnego spotkania naukowego był Instytut Historii UŁ oraz Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego.

Przypadające w 2011 r. 20-lecie rozpadu Jugosławii stało się dobrym pretekstem nie tylko do refleksji nad przyczynami, które doprowadziły do uruchomienia procesu społeczno-politycznej implozji jugosłowiańskiego systemu państwowego, ale również prześledzenia różnorakich skutków tego zjawiska zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i międzynarodowym.

W uroczystym otwarciu konferencji wzięli udział, m.in.: Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel, Prorektor ds. nauki UŁ prof. dr hab. Antoni Różalski, Kanclerz UŁ dr Rafał Majda i były Rektor UŁ prof. dr hab. Wiesław Puś.

Podczas dwudniowych obrad ich uczestnicy – historycy, politolodzy, slawiści i prawnicy – przedstawili swoje poglądy na temat przyczyn rozpadu Jugosławii, jego konsekwencji dla obszaru tzw. Bałkanów Zachodnich, a także przyszłości tego regionu. W konferencji wzięło udział blisko 40 referentów z 19 ośrodków akademickich i naukowo-badawczych z całej Polski, w tym tacy wybitni znawcy problematyki bałkańskiej, jak prof. Ewa Bujwid-Kurek, prof. Tadeusz Czekalski, prof. Irena Stawowy-Kawka, prof. Marek Waldenberg, prof. Wiesław Walkiewicz (ambasador RP w Chorwacji w latach 90.), prof. Jacek Wojnicki i prof. Michał Jerzy Zacharias. Referenci poruszali tematy związane z, m.in.: przyczynami rozpadu Jugosławii i roli społeczności międzynarodowych w tych wydarzeniach, wybranymi etapami konfliktów zbrojnych w latach 90., funkcjonowaniem państw powstałych na gruzach federacji jugosłowiańskiej na przełomie XX i XXI wieku, zagrożeniami terrorystycznymi na obszarze Bałkanów oraz kwestiami akcesji poszczególnych krajów postjugosłowiańskich do Unii Europejskiej.

W czasie konferencji miało miejsce wiele ciekawych dyskusji, jak np. ta pomiędzy prof. M. Waldenbergiem i M. J. Zachariaszem – o przyczynach rozpadu państwa jugosłowiańskiego oraz roli czynników zewnętrznych i wewnętrznych na dezintegrację Jugosławii.

Imprezami towarzyszącymi konferencji były trzy wystawy: Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej Siły zbrojne RP w misjach Unii Europejskiej; książek z serii „Biblioteka Jugosłowiańska” Wydawnictwa Łódzkiego (zorganizowana przez Bibliotekę UŁ) i publikacji Dzieje najnowsze Bałkanów Zachodnich (książki pochodziły ze zbiorów BUŁ, jak i prywatnych księgozbiorów pracowników naukowych UŁ).

W drugim dniu konferencji uczestnicy zwrócili się z apelem o kontynuację zdecydowanych działań na płaszczyźnie politycznej i gospodarczej zmierzających do integracji wszystkich państw bałkańskich z Unią Europejską, aby nigdy już nie doszło do powtórzenia dramatycznego ciągu zdarzeń sprzed lat.

Informacje o apelu pojawiły się w mediach, m.in. w Dzienniku Łódzkim i Onet.pl.

Na apel odpowiedzieli przedstawiciele Komisji Europejskiej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

Konferencja była ważnym wydarzeniem dla Uniwersytetu Łódzkiego, jak i środowiska naukowego zajmującego się problematyką bałkańską. To interdyscyplinarne spotkanie naukowe zgromadziło blisko 40 osób z całej Polski, w tym najważniejszych znawców tematu, dając możliwość wymiany poglądów i dyskusji o Bałkanach z perspektywy 20 lat po rozpadzie Jugosławii. Konferencja przyczyniła się do większej integracji środowiska, była także dowodem rosnącego zainteresowania problemami współczesnych Bałkanów. Ważnym wydarzeniem stało się wystosowanie przez wszystkich uczestników spotkania apelu w sprawie dalszej integracji państw bałkańskich z UE.

    

    

    

 

W dniach 9-10 grudnia 2010 roku, w 15. rocznicę zawarcia układu z Dayton (USA), kończącego wojnę w Bośni i Hercegowinie, na Uniwersytecie Łódzkim odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość”. Celem tego interdyscyplinarnego zebrania naukowego miało być – co podkreślał główny organizator, prof. dr hab. Paweł Chmielewski, kierownik Katedry Historii Europy Wschodniej UŁ – przedstawienie przez jego uczestników różnych aspektów konfliktu wojennego na terenie Bośni, jak również funkcjonowania tego kraju po zakończeniu wojny oraz odpowiedzenie sobie na pytanie, czy porozumienie z Dayton jest trwałym fundamentem dla stabilizacji dla tego państwa i dla całego regionu. Konflikt bośniacki stał się bowiem symbolem rozpadu federacji jugosłowiańskiej w latach 90. XX wieku, jak również dowodem bezradności społeczności międzynarodowej wobec dramatu setek tysięcy mieszkańców tego bałkańskiego kraju.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele świata akademickiego oraz dziennikarze, którzy wielokrotnie przebywali na obszarze byłej Jugosławii – Ryszard Bilski („Rzeczpospolita”) i Konstanty Gebert („Gazeta Wyborcza”). Podczas interesującego panelu dyskusyjnego zaproszeni redaktorzy dyskutowali o roli mediów w konfliktach bałkańskich, zaangażowaniu społeczności międzynarodowej, w tym udziale Polski (szczególnie misji Tadeusza Mazowieckiego) i opowiadali o swoich osobistych doświadczeniach w państwach pojugosłowiańskich. Warto też wspomnieć, że R. Bilski przybył do Łodzi ze swoją najnowszą książką o Bałkanach – Urodziłam się z łopatą, której inspiracją – co podkreślał autor – stała się łódzka konferencja.

W części naukowej organizatorom udało się zgromadzić ponad dwudziestu referentów (historyków, politologów i prawników) z kilkunastu ośrodków naukowych i uniwersyteckich w Polsce. Wśród uczestników znalazł się m.in. były ambasador Polski w Chorwacji, prof. dr hab. Wiesław Walkiewicz. W czasie dwudniowych obrad naukowcy przedstawiali zagadnienia dotyczące, m.in.: przebiegu wojny w Bośni; roli państw sąsiadujących i społeczności międzynarodowej; sytuacji obecnej oraz doświadczeń, problemów i perspektyw funkcjonowania tego bałkańskiego kraju, jak i poszczególnych narodów w nim zamieszkujących.

Spotkanie naukowe z grudnia 2010 r., zorganizowane przez Uniwersytet Łódzki, było pierwszą tak dużą i jednocześnie interdyscyplinarną konferencją w Polsce, poświęconą problemom Bośni i Bałkanów. Zdaniem uczestników i organizatorów, łódzkie spotkanie spełniło postawione przed nim zadania naukowe, jak również przyczyniło się do większej integracji środowiska.

Imprezami towarzyszącymi konferencji były: spotkanie R. Bilskiego i K. Geberta ze studentami UŁ, podczas którego redaktorzy opowiadali o swoich doświadczeniach pracy na Bałkanach; wystawienie przez Studenckie Koło Naukowe Historyków UŁ w budynku Instytutu Filozofii wystawy „Tragedia Bałkanów – 15 lat po Dayton”, a także zorganizowany przez UŁ i Kino Cytryna dwudniowy Przegląd Filmów Bałkańskich „15 lat po Dayton”, przedstawiający kulturalne oblicze Półwyspu Bałkańskiego.

Patronem medialnym konferencji był „Tygodnik Powszechny” oraz portal internetowy Histmag.org.

     

     

Centrum Naukowo-Badawcze UŁ „Bałkany na przełomie XX/XXI w.”

ul. Lindleya 3

90-131 Łódź

p. 20

 

tel. 609-603-410

e-mail: centrumbalkany@uni.lodz.pl